Historia
Posługa miłosierdzia w kościele opolskim posiada bogatą tradycję. Istniejące w Archidiecezji Wrocławskiej przed II. wojną światową niemieckie struktury Caritas, działały sprawnie aż do nadejścia frontu i to zarówno na szczeblu parafialnym jak i w dziesiątkach placówek charytatywnych. Po zakończeniu działań wojennych trzeba było je wskrzesić i dostosować do nowych warunków społecznych i politycznych.
Pierwszy administrator apostolski Śląska Opolskiego ks. Bolesław Kominek od samego początku uważał działalność charytatywną za niezwykle ważną. W obliczu zatrważającej powojennej nędzy, w październiku 1945 r. faktycznie powołał do życia diecezjalny Związek Caritas Śląska Opolskiego. Właściwy dekret erekcyjny nosi datę 19. marca 1946 r. W celu usprawnienia pracy charytatywnej na Śląsku Opolskim podzielono Administrację Apostolską na dwa okręgi: północny, o charakterze rolniczym, z siedzibą w Opolu i południowy, bardziej przemysłowy, z siedzibą w Bytomiu. Okręg opolski obejmował powiaty: Opole, Grodków, Kluczbork, Koźle, Lubliniec (część należącą do Śląska Opolskiego), Niemodlin, Nysa, Olesno, Prudnik i Strzelce Opolskie. Okręg przemysłowy obejmował powiaty: Bytom, Gliwice, Zabrze, Racibórz i Głubczyce.
Pierwszym dyrektorem diecezjalnego Związku Caritas części północnej został 01.10.1945 r. ks. Jan Schmidt, ur. w Dańcu, wyświęcony we Wrocławiu. Dyrektorem Związku Caritas części południowej został z dniem 16.10.1945 r. ks. Aleksander Oberc, ur. w Jaśle, wyświęcony we Lwowie. Z dniem 1.09.1946 r. nowym dyrektorem Związku Caritas części północnej został ks. dr Wiesław Dlopolski, ur. w Zabłociu na Zaolziu, wyświęcony we Wrocławiu. (Ks. dr W. Dlopolski został 1. lipca 1949 r. powołany do Krakowa na stanowisko wicedyrektora Krajowej Centrali Caritas. Od 1950 r. był dyrektorem Sekretariatu Kościelnej Akcji Miłosierdzia w Polsce w miejsce zlikwidowanego Związku Caritas). Po przeniesieniu ks. Dlopolskiego do Krakowa 2. lipca 1949 r. nastąpiło połączenie obydwu okręgów charytatywnych i odtąd jedynym dyrektorem diecezjalnego Związku Caritas Śląska Opolskiego Administracji Apostolskiej został ks. A. Oberc, z siedzibą w Opolu.
Zakres działania Związku Caritas ukazują statystyki placówek charytatywnych sporządzone w lipcu 1947 r. W ramach Związku Caritas na terenie Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego działały: 22 sierocińce, 2 domy samotnej matki i dziecka, 4 domy małych dzieci, 5 żłobków rejonowych, 35 domów opieki, 6 stacji opieki nad matką i dzieckiem, 6 misji dworcowych, 42 szpitale, 4 świetlice dla chłopców z ulic, 75 stacji opieki chorych, 12 kuchni ludowych, 92 przedszkola, 4 internaty, 8 domów dobrowolnej pracy, 2 stacje dentystyczne, 2 zakłady dla umysłowo chorych, 1 zakład dla kalek, 1 dom poprawczy dla dziewcząt.
Imponujący rozwój kościelnej działalności dobroczynnej został przerwany bezprawnym i brutalnym działaniem władz państwowych. Pod pretekstem rzekomych nadużyć i nieprawidłowości ze strony Caritas, władze rozpoczęły kontrole i opieczętowywanie biur diecezjalnych, organizowanie wieców i zebrań dyskredytujących dotychczasową działalność Caritas. Do najbardziej dramatycznego wydarzenia doszło 23. stycznia 1950 r. Zarządzeniem Ministra Pracy i Opieki Społecznej, Oświaty oraz Administracji Publicznej władze komunistyczne wprowadziły zarząd przymusowy dla Związku Caritas. W praktyce oznaczało to sparaliżowanie kościelnej akcji miłosierdzia i upaństwowienie Caritas.
Przeciwko ustanowieniu przez rząd przymusowego zarządu dla Caritas, zaprotestował kardynał Adam Sapieha. W piśmie do prezydenta RP Bolesława Bieruta z dnia 24. stycznia 1950 r. napisał: �Wstrząśnięty do głębi metodą kontroli działalności Caritas i nienawistnymi artykułami w prasie zakładam protest i proszę o zmianę postępowania". Gdy depesza ta pozostała bez odpowiedzi, Episkopat Polski zebrany na konferencji plenarnej w Krakowie, w dniu 30.01.1950 r. wydał oświadczenie w sprawie Caritasu. Czytamy w nim m.in.: "Z chwilą zamianowania przez władze państwowe zarządów przymusowych dla organizacji Caritas, przestała ona być wyrazem społeczno-charytatywnym pracy Kościoła. Kościół nie może brać odpowiedzialności za organizacje z przymusowymi zarządami. Wskutek tego biskupi stanęli wobec przykrej konieczności przystąpienia do likwidacji dobroczynnej instytucji kościelnej zwanej �Związkiem Caritas". Kapłanów i wiernych, którzy dotąd swymi hojnymi ofiarami i pełną poświęcenia pracą przyczynili się do rozwoju kościelnego Caritas, zachęca Episkopat gorąco do dalszego popierania dzieł miłosierdzia chrześcijańskiego w duchu Chrystusowego przykazania miłości bliźniego".
Wbrew prawu władze zawłaszczyły również nazwę kościelnego Związku Caritas dla kontrolowanego i kierowanego przez siebie Zrzeszenia Katolików. Kościołowi odebrano wszystkie szpitale, domy opieki, sierocińce, przedszkola, żłobki, internaty, misje dworcowe, świetlice oraz inne nieruchomości. Kościelną działalność charytatywną obłożono 65% podatkiem, uniemożliwiając w tym względzie jakąkolwiek aktywność.
Po likwidacji kościelnego Caritas Episkopat polecił duszpasterzom prowadzenie dzieł miłosierdzia w ramach zwyczajnej pracy duszpasterskiej, bez oznak zewnętrznych. Zakres oddziaływania dobroczynnego Kościoła, pozbawionego zaplecza materialnego w postaci placówek opiekuńczych i struktur organizacyjnych został poważnie ograniczony. W Opolu przy Kurii Diecezjalnej powstał wydział duszpasterstwa charytatywnego. W parafiach duszpasterze z dużym trudem i różną intensywnością kontynuowali dzieło miłosierdzia.
W latach 80-tych Kościół opolski stanął przed problemem przyjmowania dużej ilości darów z zagranicy. Zadaniu temu usiłowały sprostać rejonowe i parafialne komitety rozdawania darów.
Ważnym krokiem w procesie odradzania się działalności charytatywnej Kościoła było opracowanie w 1986 r. Instrukcji Konferencji Episkopatu Polski o pracy charytatywnej w parafiach. Instrukcja zalecała, aby świadczenie miłosierdzia na terenie parafii w formie zorganizowanej spełniane było przez parafialne zespoły charytatywne. Zespoły takie powstały w wielu parafiach i odchodząc od rozdawnictwa darów ewoluowały w kierunku samopomocy i wypracowania środków własnych.
Nowa sytuacja społeczno-polityczna w Polsce po roku 1989, a zwłaszcza Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła z dnia 17.05.1989 r., otworzyła przed Kościołem opolskim nowe możliwości organizowania posługi charytatywnej.
Dnia 9. listopada 1989 r. biskup opolski Alfons Nossol powołał do życia Caritas Diecezji Opolskiej.
Pierwszy administrator apostolski Śląska Opolskiego ks. Bolesław Kominek od samego początku uważał działalność charytatywną za niezwykle ważną. W obliczu zatrważającej powojennej nędzy, w październiku 1945 r. faktycznie powołał do życia diecezjalny Związek Caritas Śląska Opolskiego. Właściwy dekret erekcyjny nosi datę 19. marca 1946 r. W celu usprawnienia pracy charytatywnej na Śląsku Opolskim podzielono Administrację Apostolską na dwa okręgi: północny, o charakterze rolniczym, z siedzibą w Opolu i południowy, bardziej przemysłowy, z siedzibą w Bytomiu. Okręg opolski obejmował powiaty: Opole, Grodków, Kluczbork, Koźle, Lubliniec (część należącą do Śląska Opolskiego), Niemodlin, Nysa, Olesno, Prudnik i Strzelce Opolskie. Okręg przemysłowy obejmował powiaty: Bytom, Gliwice, Zabrze, Racibórz i Głubczyce.
Pierwszym dyrektorem diecezjalnego Związku Caritas części północnej został 01.10.1945 r. ks. Jan Schmidt, ur. w Dańcu, wyświęcony we Wrocławiu. Dyrektorem Związku Caritas części południowej został z dniem 16.10.1945 r. ks. Aleksander Oberc, ur. w Jaśle, wyświęcony we Lwowie. Z dniem 1.09.1946 r. nowym dyrektorem Związku Caritas części północnej został ks. dr Wiesław Dlopolski, ur. w Zabłociu na Zaolziu, wyświęcony we Wrocławiu. (Ks. dr W. Dlopolski został 1. lipca 1949 r. powołany do Krakowa na stanowisko wicedyrektora Krajowej Centrali Caritas. Od 1950 r. był dyrektorem Sekretariatu Kościelnej Akcji Miłosierdzia w Polsce w miejsce zlikwidowanego Związku Caritas). Po przeniesieniu ks. Dlopolskiego do Krakowa 2. lipca 1949 r. nastąpiło połączenie obydwu okręgów charytatywnych i odtąd jedynym dyrektorem diecezjalnego Związku Caritas Śląska Opolskiego Administracji Apostolskiej został ks. A. Oberc, z siedzibą w Opolu.
Zakres działania Związku Caritas ukazują statystyki placówek charytatywnych sporządzone w lipcu 1947 r. W ramach Związku Caritas na terenie Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego działały: 22 sierocińce, 2 domy samotnej matki i dziecka, 4 domy małych dzieci, 5 żłobków rejonowych, 35 domów opieki, 6 stacji opieki nad matką i dzieckiem, 6 misji dworcowych, 42 szpitale, 4 świetlice dla chłopców z ulic, 75 stacji opieki chorych, 12 kuchni ludowych, 92 przedszkola, 4 internaty, 8 domów dobrowolnej pracy, 2 stacje dentystyczne, 2 zakłady dla umysłowo chorych, 1 zakład dla kalek, 1 dom poprawczy dla dziewcząt.
Imponujący rozwój kościelnej działalności dobroczynnej został przerwany bezprawnym i brutalnym działaniem władz państwowych. Pod pretekstem rzekomych nadużyć i nieprawidłowości ze strony Caritas, władze rozpoczęły kontrole i opieczętowywanie biur diecezjalnych, organizowanie wieców i zebrań dyskredytujących dotychczasową działalność Caritas. Do najbardziej dramatycznego wydarzenia doszło 23. stycznia 1950 r. Zarządzeniem Ministra Pracy i Opieki Społecznej, Oświaty oraz Administracji Publicznej władze komunistyczne wprowadziły zarząd przymusowy dla Związku Caritas. W praktyce oznaczało to sparaliżowanie kościelnej akcji miłosierdzia i upaństwowienie Caritas.
Przeciwko ustanowieniu przez rząd przymusowego zarządu dla Caritas, zaprotestował kardynał Adam Sapieha. W piśmie do prezydenta RP Bolesława Bieruta z dnia 24. stycznia 1950 r. napisał: �Wstrząśnięty do głębi metodą kontroli działalności Caritas i nienawistnymi artykułami w prasie zakładam protest i proszę o zmianę postępowania". Gdy depesza ta pozostała bez odpowiedzi, Episkopat Polski zebrany na konferencji plenarnej w Krakowie, w dniu 30.01.1950 r. wydał oświadczenie w sprawie Caritasu. Czytamy w nim m.in.: "Z chwilą zamianowania przez władze państwowe zarządów przymusowych dla organizacji Caritas, przestała ona być wyrazem społeczno-charytatywnym pracy Kościoła. Kościół nie może brać odpowiedzialności za organizacje z przymusowymi zarządami. Wskutek tego biskupi stanęli wobec przykrej konieczności przystąpienia do likwidacji dobroczynnej instytucji kościelnej zwanej �Związkiem Caritas". Kapłanów i wiernych, którzy dotąd swymi hojnymi ofiarami i pełną poświęcenia pracą przyczynili się do rozwoju kościelnego Caritas, zachęca Episkopat gorąco do dalszego popierania dzieł miłosierdzia chrześcijańskiego w duchu Chrystusowego przykazania miłości bliźniego".
Wbrew prawu władze zawłaszczyły również nazwę kościelnego Związku Caritas dla kontrolowanego i kierowanego przez siebie Zrzeszenia Katolików. Kościołowi odebrano wszystkie szpitale, domy opieki, sierocińce, przedszkola, żłobki, internaty, misje dworcowe, świetlice oraz inne nieruchomości. Kościelną działalność charytatywną obłożono 65% podatkiem, uniemożliwiając w tym względzie jakąkolwiek aktywność.
Po likwidacji kościelnego Caritas Episkopat polecił duszpasterzom prowadzenie dzieł miłosierdzia w ramach zwyczajnej pracy duszpasterskiej, bez oznak zewnętrznych. Zakres oddziaływania dobroczynnego Kościoła, pozbawionego zaplecza materialnego w postaci placówek opiekuńczych i struktur organizacyjnych został poważnie ograniczony. W Opolu przy Kurii Diecezjalnej powstał wydział duszpasterstwa charytatywnego. W parafiach duszpasterze z dużym trudem i różną intensywnością kontynuowali dzieło miłosierdzia.
W latach 80-tych Kościół opolski stanął przed problemem przyjmowania dużej ilości darów z zagranicy. Zadaniu temu usiłowały sprostać rejonowe i parafialne komitety rozdawania darów.
Ważnym krokiem w procesie odradzania się działalności charytatywnej Kościoła było opracowanie w 1986 r. Instrukcji Konferencji Episkopatu Polski o pracy charytatywnej w parafiach. Instrukcja zalecała, aby świadczenie miłosierdzia na terenie parafii w formie zorganizowanej spełniane było przez parafialne zespoły charytatywne. Zespoły takie powstały w wielu parafiach i odchodząc od rozdawnictwa darów ewoluowały w kierunku samopomocy i wypracowania środków własnych.
Nowa sytuacja społeczno-polityczna w Polsce po roku 1989, a zwłaszcza Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła z dnia 17.05.1989 r., otworzyła przed Kościołem opolskim nowe możliwości organizowania posługi charytatywnej.
Dnia 9. listopada 1989 r. biskup opolski Alfons Nossol powołał do życia Caritas Diecezji Opolskiej.
opr. Ks. Arnold Drechsler
Dyr. Caritas Diecezji Opolskiej
